เรื่อง: นพดล ตั้งสกุล
ภาพ: Sofography by เฉลิมวัฒน์ วงษ์ชมภู

ไม่มีอะไรที่เล็กเกินไปถ้าเทียบกับความตั้งใจที่ยิ่งใหญ่ในการสร้างจิตสำนึกให้กับการดูแลสภาพแวดล้อมที่กำลังเผชิญอยู่ในสภาวะที่เสี่ยงต่อการเป็นอยู่ของผู้คนในอนาคต อันเนื่องจากการมีอยู่อย่างจำกัดของทรัพยากรโลกและบางอย่างไม่สามารถผลิตขึ้นมาทดแทนขึ้นมาใหม่ได้ ในขณะที่ความต้องการของคนยังเพิ่มขึ้นอย่างไม่สิ้นสุด การคิดใหม่ทำใหม่ จากจุดเล็กๆ ในชุมชนเพื่อการสร้างจิตสำนึกในการดูแลสิ่งแวดล้อมจึงเริ่มขึ้น dotLIMITED เกิดจากการรวมตัวของกลุ่มคนที่มีแนวคิดในการปลุกจิตสำนึกผ่านการบริโภคในชีวิตประจำวันแบบรักษ์โลก เน้นการลดการใช้ (reduce) จัดการกับสิ่งเหลือใช้ทั้งหลายโดยเฉพาะบรรจุภัณฑ์ของใช้ในชีวิตประจำวัน ที่กลายเป็นขยะมหาศาลที่สร้างภาระให้กับสิ่งแวดล้อมในภาพใหญ่

dotLIMITED เป็นร้าน zero waste แห่งแรกในภาคอีสาน ที่เป็นทางเลือกในการบริโภคแบบที่ใช้ทรัพยากรที่จำกัดให้เกิดประโยชน์สูงสุด สินค้าอุปโภคและบริโภคที่ใช้ในชีวิตประจำวันภายในร้านต้องตอบโจทย์ทั้งการรักษาสิ่งแวดล้อมไปพร้อมๆ กับการส่งเสริมสุขภาพที่ดี จึงไม่น่าแปลกใจ ที่จุดเริ่มต้นในการสร้างงานสถาปัตยกรรมสำหรับ dotLIMITED นั้นทางทีมงานจึงได้ให้ความสำคัญกับการปรับเปลี่ยนการใช้งานอาคารเก่าตั้งแต่เริ่มโครงการ โดยมีแนวคิดในการลดการใช้ทรัพยากรเพื่อการก่อสร้างอาคารหลังใหม่ รวมทั้งเป็นการนำอาคารเก่าที่มีจำนวน “จำกัด” แล้วในปัจจุบัน มาใช้ประโยชน์เพื่อเป็นการใช้งานอย่างคุ้มค่า และยังตอบสนองต่อการสร้างความทรงจำและความคุ้นเคยของคนภายในพื้นที่

อาคารตึกไม้หัวมุมถนนหลังนี้ สร้างขึ้นราวปี 2490 และด้วยทำเลที่ตั้งที่อยู่ใกล้ทั้งตลาด โรงเรียน สถานีตำรวจ ย่านตึกแถว และบ้านพักอาศัย ทำให้ตึกไม้สองชั้นหลังนี้ เคยผ่านการใช้งานกิจกรรมการค้าในอดีตอย่างร้านหนังสือ ร้านเสื้อผ้าสำหรับเล่นกีฬา รวมถึงร้านเกมส์ คนเมืองขอนแก่นมีเรื่องเล่าถึงความทรงจำในอดีตเกี่ยวกับความผูกพันกับอาคารหลังนี้ในรูปแบบที่แตกต่างกันออกไป

ทีมสถาปนิก 49 ขอนแก่น ได้ออกแบบปรับเปลี่ยนการใช้งานอาคาร โดยให้ความสำคัญต่อคุณค่าตัวอาคารในฐานะที่เป็นมรดกทางวัฒนธรรมของท้องถิ่นเป็นลำดับแรกสุด โดยจำกัดการเปลี่ยนแปลงใหม่เพื่อการใช้งาน และให้คงสภาพวัสดุดั้งเดิมให้มากที่สุด องค์ประกอบทางสถาปัตยกรรมอย่างผนังเบาที่เคยมีการต่อเติมเพื่อรองรับกิจกรรมการค้าในอดีต ได้มีการย้ายออกจากตัวอาคารเนื่องจากต้องการรักษาไว้ซึ่งคุณค่าดั้งเดิมของตัวอาคาร แม้กระทั่งการซ่อมแซมบางส่วนของโครงสร้างผนัง พื้น และหลังคา ก็เลือกที่จะทดแทนเฉพาะชิ้นส่วนที่มีการชำรุดเสียหายและอาจจะเป็นอันตรายต่อการใช้งานเท่านั้น แนวคิดในการคงคุณค่าเดิมของอาคารยังรวมไปถึงรายละเอียด อย่างเช่นการคงไว้ซึ่งร่องรอยของอดีต จากการเก็บสีดั้งเดิมของอาคารซึ่งมีการทาทับกันหลายชั้น หลักฐานเหล่านี้สะท้อนถึงการเดินทางของอาคารในช่วงเวลาที่ผ่านมาได้เป็นอย่างดี

ทีม dotLIMITED มีความตั้งใจในการที่จะให้อาคารไม้สองชั้นหัวมุมถนนหลังนี้ กลายเป็นพื้นที่ทางสังคมของเครือข่ายคนและท้องถิ่นที่มีความสนใจแนวคิดอย่างเดียวกัน ในอนาคตอันใกล้ ได้วางแผนที่จะสร้างเครือข่ายกลุ่มคนที่สนใจประเด็นด้านสิ่งแวดล้อมและห่วงใยโลกใบนี้ อาทิ ชมรมคนรีไซเคิล เกษตรกรผู้ผลิตผลผลิตทางการเกษตร กลุ่มนักออกแบบ ผู้ปกครองนักเรียน และเยาวชน โดยมีการจัดกิจกรรมสร้างสำนึกรักษ์สิ่งแวดล้อม อาทิ การทำ workshop ผ้า upcycle พิมพ์ลายสีธรรมชาติ และแม่พิมพ์จากผักผลไม้ การทำถุงผ้าด้วยการนำผ้าที่เหลือจากอุตสาหกรรมสิ่งทอมาใช้ประโยชน์ เพื่อลดการใช้ทรัพยากรใหม่ๆ พร้อมกับการลดขยะที่จะเกิดขึ้น หรือการนำเศษวัสดุและสีจากธรรมชาติมาใช้ในการประดิษฐ์เป็นรูปสัตว์ต่างๆ เพื่อปลุกจิตสำนึกรักษ์สิ่งแวดล้อมของเยาวชนในช่วงกิจกรรมวันเด็กที่ผ่านมา นอกจากนี้ ยังมีแนวคิดในการที่เชื่อมโยงเครือข่ายในการสนับสนุนท้องถิ่นจากความพยายามที่จะเสาะหาของธรรมชาติภายในพื้นที่ภาคอีสาน อาทิ แมคคาเดเมีย จากจังหวัดเลย มาจัดจำหน่ายในร้าน และขยายการบริการในการตอบสนองความสะดวกสบายของผู้ใช้จากการจัดส่งสินค้า เพื่อสอดรับกับ lazy economy ที่ให้ความสำคัญกับการจัดส่งที่คำนึงถึงสิ่งแวดล้อม

เคยมีวลีที่น่าสนใจกล่าวไว้ว่า “เด็ดดอกไม้ สะเทือนถึงดวงดาว” ที่บ่งบอกถึงความสัมพันธ์จากสิ่งเล็กๆ ที่สามารถส่งผลกระทบในสภาพแวดล้อมที่ยิ่งใหญ่และมีความสำคัญยิ่งกว่า ดังนั้น การเริ่มต้นความตั้งใจจากจุดเล็กๆ จากอาคารเก่าหัวมุมถนนแห่งหนึ่งในเมืองขอนแก่น จึงไม่ใหญ่เกินความตั้งใจในการที่จะเริ่มต้นการดูแลรักษาสิ่งแวดล้อมซึ่งสำคัญกับคนทุกคน และทุกคนจะต้องมีหน้าที่รับผิดชอบร่วมกันอย่างจริงจังตั้งแต่วันนี้